• Ülke genelinde kent sakinlerinin katılımıyla gerçekleştirilen genel kamuoyu anket sonuçlarına göre kent sakinlerinin %59’u, çevrimiçi ankete yanıt veren belediye temsilcilerinin ise %62’si kültür-sanat alanında belediyelerin sağladığı hizmetlere yönelik beklentilerinin yeterince ya da kısmen karşılandığını ifade ediyor. Ancak, STK temsilcilerinde bu oran %18’e düşüyor. Ülke genelinde kentlerin oldukça kapsamlı ve zengin kültürel yaşamları olduğu söylenebilir. Buna rağmen beklentilerin karşılanmasında görülen farklılıkların, kültüre atfedilen anlam ve kültürel etkinlik tarifinde görülen farklılaşmayla tutarlı olduğunu söylemek mümkün. Zira genel kamuoyu anketinde kent sakinlerinin kültüre atfettikleri anlam sorulduğunda “gelenek” ve “görenek” yanıtları öne çıkıyor.
• Kültürün kapsamı oldukça muğlak; kültür hizmetleri, dinlenme, spor ve din hizmetleriyle bir arada değerlendiriliyor. Bu muğlaklıktan arındırıldığında, belediyeler tarafından kültüre ayrılan bütçe oranları, %1’lere zar zor çıkıyor. Merkezi hükümetin 2023 yılı için kabul edilen yaklaşık 4,5 trilyon liralık genel bütçesinden TC Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ayrılan miktar 16,5 milyar lira, bu da toplam bütçenin binde 3,7’sine tekabül ediyor. TC Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yayımladığı Mahalli İdareler Konsolide Bütçe giderlerine dair verilere bakıldığında ise 2022 yılı için yerel yönetimlerin bütçelerinin %1,7’sinin kültür hizmetlerine ayrıldığı görülüyor.
• Çevrimiçi ankete yanıt veren belediye temsilcileri, kültür-sanat etkinlikleri düzenlerken yaşadıkları en büyük sorunu,%61 oranla, finansman bulmak olarak belirtiyor. Aynısoruyu kültür-sanat alanında faaliyet gösteren STK’ların katılımıyla yaptığımız çevrimiçi ankette STK temsilcilerineyönelttiğimizde oran daha da artarak %83’e çıkıyor. Kültürel mekânların nicel, fiziksel ve teknik yetersizliklerinin de diğer bir sorun alanı olarak ön plana çıktığı düşünüldüğünde finansal zorlukların ne denli temel bir mesele olduğu daha net anlaşılıyor.
• Maddi zorlukların vahametine rağmen STK’ların belediyelerle işbirliği arayışındaki temel motivasyon maddi destek almak değil. Çevrimiçi ankete katılan STK’ların %20’si belediyelerden en büyük beklentilerinin finansman olduğuna işaret ederken %40’ı, yerel kültür politikalarında söz sahibi olma ihtiyacını ilk sıraya taşıyor. Bu söz sahibi olma talebi, demokratikleşme ihtiyacının da önemini vurguluyor.
• Yerel yönetimlerde kültürel etkinliklerin planlanmasında en etkili aktör belediye başkanları. Çevrimiçi ankete katılan belediye temsilcileri, kültürel etkinliklerin programlanmasında %89 oranla ve kültür politikalarının belirlenmesinde %91 oranla en etkili aktörün belediye başkanları olduğunu belirtiyor.
• STK temsilcilerinin %73’ü belediyelerle kurulan işbirliklerinde kişisel bağlantıların belirleyici olduğunu belirtiyor. Belediye başkanının merkezinde olduğu yerel kültür yönetiminde belediye kaynaklarıyla desteklenecek etkinliklerin seçimine dair objektif kriterlerin yokluğu, kişi ve kurumlar arasında kaçınılmaz bir eşitsizlik yaratıyor. Belli ilkelere, öncelik ve hedeflere dayanmaksızın öznel tercih ve kararlarla kurgulanan kültürel etkinlikler bir kültür politikasının gelişmesine izin vermiyor. Yönetimdeki kişi ve/veya siyasi anlayışın değişmesiyle kültürel hayat topyekûn değişikliğe uğruyor.
• Belediyeler, STK’larla işbirliği içinde gerçekleştirdikleri etkinliklerde içeriğin de belirleyicisi oluyor. Bu etkinliklerde belediye logosunun büyüklüğünden hazırlanacak basın bültenlerine kadar tüm görünürlük belediye merkezli hâle geliyor. Fikri, emeği kimin olursa olsun artık söz konusu etkinlik, belediyenin faaliyet raporunda bir sayı ve belki görsele indirgenecek bir kurum etkinliğine dönüşüyor. Bu da belediyeyle işbirliği yapan, ondan destek alanların çoğunun kaçamayacağı bir asimetri yaratıyor. Belediyenin kaynak ve imkânlarıyla kıyaslandığında çok daha tali ve güçsüz bir konumda olan STK’lar bu asimetrik ilişkiden genellikle çıkamıyor.
• Ülke genelinde yürütülen genel kamuoyu anketinin bulgularına göre kent sakinlerinin %81’i kültürel etkinliklere arzu ettiğinden daha az katılıyor. Ankete katılanların %56’sı bir önceki yıl en az bir kez tarihi mekânları ziyaret etmiş ve %53’ü sinemaya gitmiş. Bu iki örneğin haricinde örneklemin yarısından fazlasının katıldığı başka bir kültürel etkinlik yok. Katılımda görülen düşük oranların en büyük nedeni zamansızlık ve ilgisizlik olarak ortaya çıkıyor. 
• Kent sakinlerinin yalnızca %9’u, belediye tarafından düzenlenen kültürel etkinliklere arzu ettiği ölçüde katılabiliyor. Katılımda görülen düşük oranların en büyük nedeni zamansızlık ve etkinliklerden zamanında haberdar olamama olarak görünüyor. Buna dair ülke genelinde gerçekleştirilen genel kamuoyu anketinde kent sakinlerine yönelttiğimiz “Yaşadığınız çevrede belediyelerin yürüttüğü kültürel etkinliklerden yeteri kadar haberdar mısınız?” sorusuna ankete yanıt veren katılımcıların %21’i çoğunlukla haberdar olduğunu belirtirken %31’i, hiç haberdar olmadığını söylüyor. Bu düşük oranlara rağmen anketlere katılan belediye temsilcilerinin %90’ı, STK temsilcilerinin ise %69’u etkinliklerinin hedef kitlelerine ulaşabildiğini düşünüyor.
• Nicel performansa verilen öncelik, demokratik katılım ve müzakere süreçlerinin göz ardı edilmesine neden olabiliyor. Faaliyetlerin niteliği, tutarlılığı ve sürdürülebilirliği gibi boyutlar yeterince önem taşımıyor. Bu nedenle, alanın uzmanı aktörler olan sivil kültür-sanat kuruluşları ve kültür profesyonelleriyle işbirliği yapma niyeti gösterilmiyor; etkili, katılımcı ve sürdürülebilir kültür politikasının gelişmesi de zorlaşıyor.
• Etnik kimlikler, başta dil olmak üzere kültürel değerler, dini hassasiyetler ve cinsel yönelimler sanatçıya Türkiye’de tanınan özgürlük alanının kırmızı çizgileri ve siyasal sınırları olarak ortaya çıkıyor. Siyasal gerilimin artması, toplumsal kutuplaşmanın keskinleşmesi yerel kültür ekosistemi içinde gelişmesi mümkün işbirliği imkânlarının da politize olmasına neden oluyor. Kültür-sanat profesyonellerinin özgürlükleri güvence altına alınmıyor.

“Türkiye’de Yerel Kültür Ekosistemi” başlıklı rapor için gerçekleştirilen araştırmanın ayrıntıları verilerini buradan inceleyebilirsiniz.